Wat zijn polyolen?

Tegenwoordig kom ik steeds vaker de term ‘polyolen’ tegen op het etiket van veel koolhydraatarme producten. Daar wilde ik graag meer van weten en al snel bleek dat ik ze, net als jij, iedere dag tot me neem. Curieuze stofjes, die polyolen. Handig in gebruik, calorie-arm en ook geschikt voor diabetici! Maar wat zijn deze miraculeuze polyolen dan eigenlijk? Voor een beter begrip van zoetstoffen in allerlei soorten en maten, neem ik je mee op mijn zoektocht naar suikers, polyolen, intensieve en niet-intensieve zoetstoffen en suikeralcoholen.

De verschillende zoetmiddelen

Allereerst scheiden we ‘gewone’ suiker van zoetstoffen. Zoetstoffen zijn dus andere stoffen dan suiker die toegevoegd worden aan voedingsmiddelen om ze zoeter te maken. In deze categorie die we ‘zoetstoffen’ noemen wordt onderscheid gemaakt tussen de intensieve en niet-intensieve zoetstoffen. Het verschil zit in de oorsprong, de chemische samenstelling van de stoffen. De zoetstoffen die tot de intensieve gerekend worden hebben geen nadelige bijwerkingen en kunnen gewoon door iedereen gegeten worden. Deze intensieve zoetstoffen zijn 50 tot 3000 keer zoeter dan gewone suiker, maar bevatten geen calorieën. Voorbeelden van intensieve zoetstoffen zijn: aspartaam, cyclamaat, sucralose, acesulfaam-k en sacharine. En dan zijn er de polyolen, de wetenschappelijke term voor de niet-intensieve zoetstoffen. Polyolen zijn 0,6 tot 1 keer zo zoet als suiker en leveren minder calorieën.

Soorten polyolen

Bekende polyolen zijn bijvoorbeeld xylitol (ja, die van kauwgom), isomalt, erythritol, maltitol en sorbitol. Deze polyolen worden vaak als zoetmiddel gebruikt in suikervrije kauwgom, snoep, chocolade, ijs en koolhydraatarme snacks. Polyolen hebben niet allemaal dezelfde zoetkracht en werking op het lichaam. Zo heeft maltitol een zoetkracht van 75% en een Glycemische Index van 36. Dit betekent dat maltitol het bloedsuikergehalte enigszins verhoogd. Erythritol daarentegen heeft een lagere zoetkracht (70%) maar zorgt niet voor een verhoging van het bloedsuikergehalte (GI=0).

Beroemd of berucht: polyolen?

Je herkent waarschijnlijk wel de tekst op sommige voedingsmiddelen: “overmatig gebruik, kan een laxerende werking hebben”. Wat moeten we denken van deze waarschuwing? Ik ging op onderzoek uit, om uit te zoeken wat ik aan informatie kon vinden over de nadelen van polyolen. Het blijkt dat veel van de zoetstoffen in onze voeding (polyolen) suikeralcoholen zijn.

Alcohol? Dat moet haast wel duiden op iets ongezonds! Dat was wel mijn eerste gedachte, maar als ik verder lees kom ik erachter dat het woord in deze context niets te maken heeft met ‘alcohol’. Het is puur een aanduiding voor een bepaalde scheikundige samenstelling die de polyolen met elkaar gemeen hebben. Dat is alvast een geruststelling! Ook moslims en joden die vanwege geloofsvoorschriften geen pure alcohol mogen gebruiken zitten bij het nuttigen van voedingsmiddelen die gezoet zijn met polyolen in de veilige zone en ook AA bezoekers kunnen rustig een kauwgummetje gezoet met xylitol nemen (mits het niet bedoeld is om de geur van teveel wijntjes te verbloemen)!

Misschien zou je verwachten dat deze suikeralcoholen niet natuurlijke stoffen zijn, maar ook dat berust op misverstand. Het zijn juist de suikeralcoholen die behoren tot de zogenaamde ‘natuur-identieke stoffen’, stoffen die in de natuur voorkomen. Zo wordt sorbitol gewonnen uit verschillende soorten fruit. Er is slechts één uitzondering, en dat is de suikeralcohol lactitol. Het zijn juist de intensieve zoetstoffen die grotendeels synthetisch zijn. Het steeds bekendere stofje ‘stevia’, een intensieve zoetstof, is daar dan weer een uitzondering op.

Polyolen: Gezond of ongezond?

Via welke producten komen polyolen nu eigenlijk ons lichaam binnen? Ze zijn toegevoegd als zoetmakers of vulmiddel aan talloze producten die we dagelijks gebruiken, zoals snoepjes en ijs, maar ook in bijvoorbeeld tandpasta, mondwater en zelfs medicijnen. Verder vindt je ze vooral terug in speciale dieetproducten voor mensen die het koolhydraatarm dieet volgen. En daarmee komen we uit bij het hoofdstukje gezondheid!

Want hoe gezond of ongezond zijn polyolen eigenlijk? Aangezien we ze ongemerkt dagelijks binnenkrijgen, is het een legitieme en urgente vraag die we ons moeten stellen.
Er schuilen enkele aandachtspunten in het gebruik van polyolen in voedingsmiddelen, maar over het algemeen kent het gebruik ervan voornamelijk voordelen op. Zo bevatten ze veel minder calorieën dan suiker, zijn ze niet schadelijk voor het gebit en zijn ze ook veilig te gebruiken voor diabetes patiënten.

Het enige nadeel wat aan polyolen kleeft is dat het bij veelvuldig gebruik een laxerende werking kan hebben en een hogere productie van darmgassen kan veroorzaken. Maar eigenlijk is dat effect vergelijkbaar met dat van het consumeren van bonen! Als je gevoelig reageert op deze zoetstoffen, dan wordt geadviseerd er matig mee om te gaan. Maar kwaad kan het verder niet! De Wereld Gezondheidsorganisatie heeft de zoetstoffen onder de noemer van polyolen als veilig voor consumptie beoordeeld.

Alles bij elkaar opgeteld en afgetrokken kom ik tot de conclusie dat ook voor polyolen de gulden middenweg geldt: ‘geniet ervan, maar met mate!’ Ben je benieuwd welke polyolen er allemaal zijn en welke soorten het veiligst zijn? Bekijk dan ons artikel over suikervervangers!